Đêm nay, thành phố trôi qua trước mắt tôi như một sinh thể đang thở. Ánh đèn vàng nhỏ xuống mặt đường ẩm, kéo dài thành những vệt sáng nguội lạnh như mạch máu của một cơ thể đã quen sống trong bóng tối. Tiếng xe xa dần vào khoảng không, để lại một sự tĩnh mịch mềm như lụa. Trong không gian ấy, tôi chợt nhớ ra một sự thật đơn giản: bóng tối của con người không bao giờ đến bằng tiếng gầm gừ. Nó đến bằng tiếng gõ cửa rất khẽ, lịch sự như một người khách hiền lành.

Chúng ta luôn tưởng mình biết bóng tối trông như thế nào. Rằng nó xấu xí, gớm ghiếc, đầy những tiếng rít khàn. Nhưng bóng tối thật sự lại ưa sự thanh lịch. Nó bước vào bằng giọng nói nhỏ nhẹ, bằng đôi găng tay sạch sẽ, bằng ánh mắt bình thản. Nó không vội vã xông vào tâm trí ta. Nó chỉ ngồi xuống, chờ ta để ý. Và khi ta bắt đầu nói chuyện với nó bằng chính những bất an của mình, nó mỉm cười — nụ cười của kẻ đã biết trước kết thúc.

Con người thích tin rằng mình sáng hơn thực tế. Niềm tin ấy giống một ngọn đèn dầu giữa căn phòng lớn: đủ để chúng ta nhìn thấy những thứ ta muốn nhìn, nhưng không bao giờ đủ mạnh để soi vào những góc khuất đang âm thầm nhói lên thứ ánh sáng mờ đục của sự thật. Ở nơi ấy tồn tại những câu hỏi mà chúng ta cố tình tránh né — không phải vì nó nguy hiểm, mà vì nó quá giống mình. Những câu hỏi như: Tại sao ta dễ nổi nóng? Vì sao ta muốn kiểm soát người khác? Cớ gì những điều tồi tệ đôi khi khiến ta thoáng hài lòng? Và tại sao ta sợ nhìn thẳng vào lòng mình đến vậy?

Cái ác, thật ra, chưa bao giờ xuất hiện như một cơn bão dữ. Nó len vào đời sống bằng sự hợp lý. Bằng những chọn lựa nhỏ mà ta biết rõ là sai nhưng lại có lợi. Bằng những lời nói dối vô hại, những lần ta thờ ơ trước nỗi đau của người khác, những khoảnh khắc ta nhận ra mình có quyền lực và tận hưởng nó thêm một giây. Bóng tối không phá hủy chúng ta. Nó chỉ đề nghị một thỏa hiệp rất nhỏ. Một thỏa hiệp khác vào ngày mai. Rồi một thỏa hiệp nữa vào tuần sau. Đến một lúc nào đó, ta nhìn lại và không biết mình đã bước bao xa vào vùng tối ấy.

Trong mỗi người đều có một căn phòng mà ta không muốn mở. Căn phòng nằm cuối hành lang của ý thức, nơi ta cất tất cả những suy nghĩ không tiện nói ra, những mong muốn bị xã hội phủ nhận, và cả những nỗi sợ mà ta giả vờ không mang theo. Khi cánh cửa ấy hé mở, đa số chúng ta sẽ vội khép lại. Có người chỉ nhìn thoáng qua rồi bỏ chạy. Nhưng cũng có những kẻ — như Hannibal Lecter trong sách của Harris — bước vào, ở lại, và từ tốn sắp xếp mọi thứ bên trong. Hắn lau bụi, dọn dẹp, sắp đặt từng mảnh của bóng tối theo một trật tự tao nhã kỳ lạ. Và rồi hắn bước ra, đứng giữa ánh đèn như một người lịch sự, không khác gì phần còn lại của thế giới. Nếu có điều gì khiến Hannibal đáng sợ, thì ấy là việc hắn không hề cố che giấu phần tối của mình. Hắn chấp nhận nó, nuôi dưỡng nó, và để nó lớn lên theo cách hắn muốn.

Ta sợ Hannibal không phải vì hắn khác ta.
Ta sợ hắn vì hắn trung thực với phần mà ta vẫn đang trốn chạy.

Có lẽ bóng tối tồn tại không phải để tiêu diệt chúng ta, mà để nhắc rằng ta không hoàn hảo như ta tự nhủ. Để ta biết mình dễ bị tổn thương, dễ ghen tỵ, dễ ích kỷ, dễ vỡ vụn. Để ta biết mình luôn đứng trên một lằn ranh mong manh giữa sáng và tối. Và chính sự nhận thức ấy mới khiến con người trưởng thành — không phải trở thành thiên thần, cũng không trở thành quỷ dữ, mà thành một sinh thể biết rõ giới hạn của mình.

Đêm thành phố chầm chậm trôi, như một bản nhạc không lời vang lên từ phía sâu của linh hồn. Gương mặt của bóng tối phản chiếu trong mắt người qua đường, trong tiếng thở dài, trong ánh nhìn mỏi mệt, trong những nỗi đau mà ai cũng giấu dưới lớp áo chỉnh tề. Và tôi hiểu rằng bóng tối không bao giờ muốn làm ta sợ. Nó chỉ muốn ta nhìn nó — một lần — như nhìn một phần thật của chính mình.

Bởi sau cùng, thứ đáng sợ nhất không phải là kẻ ác thông minh bước giữa đời với sự thanh lịch đáng ngờ.
Thứ đáng sợ nhất là khoảnh khắc ta nhận ra rằng, trong một đêm nào đó, ở một góc phòng nào đó…
chính ta cũng có thể mỉm cười như hắn.

TÂM AN