Lời Dẫn:
PHẠM THÁI
Phạm Thái còn có tên Phạm Đan Phượng, tự Đan Phượng, hiệu Chiêu Lỳ, đạo hiệu Phổ Chiếu là một danh sĩ sống cuối thế kỷ 18, đến đầu thế kỷ 19 ở Việt Nam. Phạm Thái còn là một nhân vật trong cuốn tiểu thuyết “Tiêu Sơn Tráng Sĩ” của Khái Hưng.
Phạm Thái sinh ngày 26/2/1777. Ông là con của Tập Trung Hầu Phạm Đạt, một võ tướng thời Lê Cảnh Hưng. Nối chí cha phò Lê, năm 20 tuổi, Ông kết giao với Trương Quang Ngọc, Nguyễn Đoàn, cùng nhau chống Tây Sơn, nhưng không thành công. Ông bị truy nã khắp nơi.
Ông quen biết với em gái của người bạn Trương Đăng Thụ là cô Trương Quỳnh Như. Hai người cùng xướng họa thơ văn và yêu thương nhau tha thiết. Cảm phục tài của Phạm Thái, Kiến Xương Hầu Trương Đăng Quỹ định gả con cho ông, nhưng người mẹ không bằng lòng muốn gả nàng cho người khác.
Bị ép duyên, Quỳnh Như đau khổ tự tử. Phạm Thái quá đau xót bỏ đi lang bạt. Cuối đời Phạm Thái là những cơn say li bì, là viết những bài thơ văn yếm thế.
Ông mất ở Thanh Hóa lúc mới 36 tuổi vào năm 1813.
Phạm Thái có mội số tác phẩm: Chiến Tụng Tây Hồ Phú, Sơ Kính Tân Trang ( Câu chuyện mới về lược và gương ). Đặc biệt tác phẩm “Sơ Kính Tân Trang” phảng phất chính hình bóng Phạm Thái.
Viết văn Triệu linh gọi hồn bạn Trương Đăng Thụ.
Văn tế Trương Quỳnh Như Thơ hoạ 12 bài Trương Quỳnh Như Và một số bài thơ Nôm ngẫu hứng…
Bài thơ:
PHẠM THÁI VÀ TRƯƠNG QUỲNH NHƯ
Phù Lê cha khởi chống Tây Sơn,
Nối chí cha Phạm Thái lên đường.
Quang Ngọc, Nguyễn Đoàn cùng kết nghĩa
Tang bồng hồ thỉ mãi lênh đênh.
Trương Đăng Thụ đệ huynh thân thiết,
Chí lớn mưu bàn chuyện phục binh.
Đâu ngờ Trương Huynh thân mệnh đoản
Gia sư, anh giữ mối thâm tình.
Quỳnh Như kiều diễm, nếp văn chương,
Dáng ngọc lời hoa đã vấn vương
Cùng em xướng họa văn thơ phú
Xao xuyến tâm tình dạ luyến thương.
Yêu em vì nết, trọng vì tài,
Ý hợp tâm đầu mỗi phút giây.
Cùng nhau thề hẹn câu vàng đá
Ngây ngất trong tình duyên đắm say.
Quỳnh Như, em là ánh sao trời,
Là ngọc ngà diễm tuyệt rạng ngời.
Yêu em bây giờ và mãi mãi,
Yêu trọn tâm can suốt cuộc đời.
Dâng hiến nhau mắt môi say đắm,
Bên lầu trăng ân ái mặn nồng.
Duyên đôi ta bền theo năm tháng
Sẽ cùng nhau kết dải tâm đồng.
Nào ngờ duyên phận không tròn cuộc,
Chưa kịp sắt cầm tấu khúc ca.
Ai nỡ cam lòng đem gả bán
Cho người quyền chức, lỡ đời hoa!
Bị ép duyên, em liều mệnh bạc,
Đành quyên sinh giữ trọn tình nhau.
Quanh ta đất trời như sụp đổ
Sấm nổ bàng hoàng, hận, tủi, đau!!
Oan thác này nghiệp chướng vì đâu?
Hai mươi năm đủ bạc mái đầu.
Duyên tơ không thắm cùng nương tử
Để chàng Ngưu khóc hận mưa ngâu.
Em không còn, ta sống mà chi,
Kiếp nhân sinh, đâu có nghĩa gì!
Ngọc nát, châu chìm, hoa lạc thủy
Tuyền đài nương tử nỡ lòng đi!!
Ví bằng mượn rượu lấp cơn sầu,
Rượu hết, sầu còn vơi được đâu?
Chập chờn hình bóng xưa hư ảo
Đêm lạnh canh tàn, nỗi nhớ đau.
Mấy lời Văn tế khóc tình chung,
Vĩnh biệt từ đây nát chữ đồng
Rượu không rót nữa, đàn thôi gảy
Đường trần quạnh vắng, lạnh hư không!…
UYÊN THÚY LÂM